Донишмандлардан

Донишмандлардан бири бир кишининг маҳзун бўлиб ўтирганини кўриб, сабабини сўради. Бу саволдан у тўлиб турган экан, йиғлаб юборди ва: “Мен анча йил олдин бир қиз билан тумуш қурганман. Ҳозир аёлим қаттиқ касал бўлиб қолди”, деди. Донишманд унинг бунчалик қаттиқ қайғуриб йиғлаётганидан таажжубланди. Буни сезган йигит: “Менинг аёлим учун бунчалик йиғлаётганимга ҳайрон бўляпсизми? Агар аёлим ҳақида мен билган нарсаларни билганингизда, мени тушуниб, маломат қилмаган бўлардингиз”, деди. Йигит оила қуришидан олдин жуда фақир ҳолда ҳаёт кечирар, ўз эҳтиёжига етадиган насиба топарди. Лекин у омонатдор, солиҳ ва ростгўй инсон эди. Мана шу яхши хислатлари туфайли ҳаёт йўллари ўзи орзу қилганидан-да зиёда фазилатларга эга бўлган аёл билан боғланди. Келиннинг отаси бадавлат инсон эди. Йигитнинг турмуш ўртоғи солиҳа, оқила аёл эди. У эрининг ҳаётини ўзининг ширин сўзлари, ақлли фикрлари билан шодликка тўлдирди. Аммо бир куни йигитнинг қайнотаси келиб: “Аллоҳга тақво қилинг. Аёлингизга баъзида нон, гоҳида пишлоқ ва зираворлар олиб келинг, ҳадеб гўшт, ёғли таомлар истеъмол қилверманглар. Чунки доимо бир хил таом ейиш одам табиатига хуш келмайди”, деди. Йигит қайнотасининг сўзларидан донг қотиб қолди. Қайнотасини умуман тушунмади, нима дейишини ҳам билмай қолган эди. Кейин бу ҳақда аёлидан сўради. Унинг кутилмаган жавоби йигитни ҳайратда қолдирди: Унинг аёли ота уйига борган пайтларда олдига ёзилган дастурхонга сергўшт ва ёғли таомлар қўярдилар. Аёл эса: “Йўқ буларни емайман, бундай нарсаларни куёвинглар ҳар куни олиб келади, ҳар куни шундай овқатлар еймиз. Лекин ҳар хил зираворли енгил таомлар егим келяпти”, деб жуда оз нарса ер эди. Ҳақиқат шуки, аёл эрининг уйида бир ёки икки ойда бир бор гўштни кўрар, уларнинг аксар егулиги турли хил зираворлар ва енгил нарсалар бўларди. Эр оиласининг таъминотини базўр қилар, эр нима еса, аёл ҳам ўшани ер эди. Лекин аёли ота-онасининг олдида эрининг қадрини кўтаришни, уни энг яхши хислатлар билан мақташни хоҳларди. Шу билан бир қаторда, очлик ва ночорликка чидарди, сабр қиларди. Ҳеч ким эрини фақирликда айблашни ёқтирмас эди, балки сабр ва қаноат билан эрига ёрдам бериб, агар у ҳам сабр қилса, қилган сабрлари учун Аллоҳнинг ваъдалари борлигини эслатиб турарди. Йигит донишмандга: “Мен унга бирор корҳол бўлишидан қўрқиб йиғлаётганимни энди англадингизми? Сизга айтганларим аёлимнинг хислат уммонидан бир томчи холос. Сизга айтсам, унинг кундузи рўзадор, кечалари ибодатда қойим бўлиши, тақвоси, мен ва бошқалар билан бўлдиган чиройли муомаласи…. Унинг ҳаққини адо қилолмадим деб қўрқаман!”, деди. Донишманд қўлларини кўтариб чин қалбдан аёлнинг ҳаққига дуо қилди. Аллоҳдан унинг дардига шифо беришини сўради. Донишманд айтади: “Эй дўстларим, мен бу аёлнинг қиссасини эшитган пайтим кўзимдан ёшларим дарёдек оқди. Чунки аёл эрини рози қилиш Роббисининг розилиги ва бу нарса Жаннатининг калити эканини билишини англаб етдим”.