"Oq ajal" (Hikoya)

Qishloqning tepasidan o'tgan farg'ona kanali bo'ylarida shunday joy bor odamlar u yerlardan tunda moshinada o'tishga qo'rqishadi, aytishlaricha bu joyni xudo urgan emish. Farg'ona kanali qishloq ichidan chiqib kelib bepayon dalalar o'rtasidan kesib o'tib yana qishloq bo'ylab ketadi. Kanal bilan birga asfalt yo'l ham kanal yo'nalishi bo'ylab ketadi. Kanalning o'sha dalalar o'rtasidan o'tgan joyida yo'l xam kanal xam biroz qiyalagan, odamlarning aytishicha tunlari bu yo'lda oq vaz 21 volga aftomobili kezib yurar va aftomobilda rais qiyofasidagi sharpalar izg'ib yurarmish. Kanal va yo'lning aynan qiyalagan joyida keksa tol daraxtlari necha yillardan beri bu yerlarda hukumron. Agar tunda bu joydan o'tsangiz yuragingizga qo'rquv tushishi aniq, chunki yarimi qurigan tol shoxlarida tungi qush ukkilarning ko'zi yonib o'zining vaximali ovozi bilan sayrab sukunatni buzadi. Odamlarning xudo qarg'agan joy degan gapida harqalay sabab bor. O'tkan yil yozda bu yerda bir bola kanalda cho'milaman deb cho'kib ketgandi. O'shanda qo'shni qishloqlik maktab yoshidagi ikki bola qo'y boqib yurib shu yerda cho'milishgan, ulardan biri o'sha keksa tol daraxtini past shoxiga chiqib kanaldagi suvga tashlagan-u suvdan uzoq qaytib chiqmagan, ikkinchi bola esa qo'rqib ketib nariroqda dalada ishlayotgan odamlarini chaqirib kelgan, odamlar bolani gaplariga ishonqiramay kanalga termilib turishgan bir paytda suv yuziga haligi bolaning o'lik tanasi birdan qalqib chiqgan-u oqib keta boshlagan, ajablanarlisi esa oqimi kuchli bu kanalda bola aynan suvga tashlagan joyidan o'lik holda chiqgani, o'shanda odamlar kanalda biror temir buyum bor o'sha bolani ilib qolgan deb kanalni obdan tekshirishgan lekin na kanaldan biror buyum topishgan va na o'lgan bolaning tanasidan jaroxat izlarini. Bu xudo qarg'ishi tekgan yerni dovrug'ini shu yil qishda Xakimjon traktorchi xam ancha oshirib yubordi. Qishloqning kirchimol insoni Xakimjon traktorchi o'zi yaxshi inson-u lekin bitta aybi bor, ichkilikga ruju qo'ygan. Shu qish oylari u traktor praktori bilan kanalning aynan shu joyiga tushib ketdi. Ey axir xudo guvoh shunday bo'lgandi deydi Xakimjon traktorchi. Tepadan Murodil fermer omboridan somon ortib kelayotgan edim, to'g'ri biroz ichgandim xudo guvohki lekin mast emasdim, kanal bo'ylab kelayotib aynan o'sha yo'lni qiyalagan tollar bor joyiga yetib kelganimda ro'paramdan oq volga moshinasi chiqib qoldi, chirog'i yonmay shiddat bilan kelayotgan moshinaga yo'l berish uchun traktorimni chetroq burdim, lekin qarama qarshi tarafdan kelayotgan oq volga xam men tarafga chetlanib to'g'ri ustimga bostirib kelardi. Bir payt trillab borayotgan traktorimga volga yiqin kelib qoldi, endi aniq "avariya" bo'ladi deb o'yladim-u ko'zlarimni chirt yumib "dod xudoyimey" deb baqirdim. Bir payt qarasam na volga bor na "avariya" traktorim qiyalab to'g'ri kanalga tushib ketdi. Ortdagi bir pirseft somon kanalga ag'darildi. Yaxshiyam qish bo'lgani uchun kanalda suv kam edi, aks holda traktorni suv oqizib o'zim xam asfala sokinga he-yo'q be-yo'q jo'nab yuborgan bo'lardim. Qishloqning kirchimol insoni Xakimjon traktorchi o'sha voqeadan keyin mast bo'lib qolsa odamlar unga qarata hazilomus Xakimjon siz ichgan paytingiz tepa kanal yo'liga yurmang oq volga bosib ketmasin, deb gap qotib qo'yadi. Xakimjon aka esa harqalay ko'ngili toza inson bu gaplarga iljayib qo'yaveradi. Qarg'ish tekgan o'sha joyda yaqinda yana bir voqea bo'ldi-yu u yerni butunlay o'zgartirib tollarni xam kesishib tashladilar. Qishloqning ishbilarmon jiddi insoni Muxtor aka aynan o'sha joyda avtoxalokatga uchrab yo'nib ketdi. Tanasi butunlay kuyib ketgan Muxtor akaning qoniga kuygan tana zaxri tarqab avtohalokatdan o'n kun o'tib olamdan ko'z yumdi. Avtoxalokatdan uch kun o'tib birmuncha o'ziga kelib qolgan Muxtor akadan ko'rsatma olingan. "Sobirov Muxtor Mannonvich ko'rsatmasidan" O'sha kuni hushyor edim, tungi maxal o'n, o'n-yarimlar chamasi Mirodil fermer dalasiga ish bilan bordim qaytayotib esa qishloq tepasidagi yo'ldan kanal bo'ylab kelayotgan edim, yo'lning qiyalagan joyiga kelganda birmuncha tezlikni pasaytirib kelar ekanman moshinam chirog'i qarama qarshi yo'l bo'ylab kelayotgan oq volga moshinasiga tushdi. Yo'l tor bo'lgani uchun moshinamni chatlatib tezlikni xam ancha tushurdim, hech qanday belgi yoki chiroqsiz kelayotgan oq volga avtomobili xam yo'lning men borayotgan tarafiga o'tib olib shiddat bilan yaqinlashib kelardi. Avvaliga bir soniyaga gangib qoldim so'ngra esa oq volga deyarli moshinamga urilib ketgudek yaqin kelib qolganini ko'rdim-u ko'zlarimni birdan yumib to'rmoz pedalini bosdim, moshinam ichida bo'lsamda yuzimga allaqanday shabodaga o'xshash narsa urilib o'tib ketdi, ko'zimni ochishimni bilan moshinam yo'l chetiga chiqib ketib tol daraxtiga borib urildi tezlik katta bo'lmagani uchun jiddi jaroxat olmadim. Shunda bo'lgan ishdan hayratga tushib atrofga qaradim, atrof jim-jit hechqanday volga moshinasi ko'rinmasdi. Moshina eshigini ochib pastga tushmoqchi bo'ldim shundagina biqinim lat yeganini va og'riyotganini sezdim. Shu payt shundoqina yo'l yoqasiga qayoqdandir paydo bo'lib qolgan oq raqamsiz volga moshinasi kelib to'xtadi. Moshinadan esa to'rtta qora shlyefa kiygan sharpaga o'xshash odamlar tushib keldi. Shunda qulog'imga daxshatli ovozlar eshitildi, yosh bolalar yig'isi ayollar chinqirishi quloqni tushib yuborgudek jaranglardi. Ro'paramdagi tolning qurigan shoxlarida esa yalong'och ayolning qonli jasadi osilib turardi. Haligi sharpalar moshinamga yopishdi so'ngra ho-holashib kulishib har tarafdan moshinaga qo'llaridagi suyuqlik to'la idishlardan allaqanday suyuqlik sepa boshladilar, ro'paramdagi ayol jasadidan tomayotgan qon kanal suviga tushib olovrang yorug'lik xosil qilardi. Shu payt birdan moshinam olov iskanjasida qoldi. Moshina ichidan chiqishga har qancha urinmay oyoq qolim qilt etmas olov esa moshina ichlarigacha o'tib tanamni kuydira boshlagandi... Ertasi kun "Muxtor Mannonvich ko'rsatmasi" bo'yicha ichki ishlar hodimlari vaziyat joyiga borganida u yerdan ayol jasadi xam "vaz 21" avtomobilga qarashli izlar xam topilmadi. Muxtor Mannonvichdan shaxsan ko'rsatma olgan ichki ishlar xodimi "Zokir Nabiyev" qishloq oqsaqollari bilan birlashgan holda tegishli joydan o'sha kanal bo'yidagi tol daraxtlarini kesishga ruhsat oldi. Daraxtlar kesilib qishloq maktabiga masjitlarga "o'tin qilib yoqish uchun" tarqatildi. Yoshi saksonga yaqinlashib qolgan qishloq oqsaqoli Mirzavoy otani gapi bilan o'sha yerga qo'y so'yilib qurbonlik bag'ishlandi. Mirzavoy otaning aytishicha 35-40 yillar avval bu joy raislar-u tepadan keladigan boshliqlarning dam oladigan joyi bo'lgan ekan. U yerda juda ko'p nopok ishlar ayshu-ishratlar kattalar tarafidan bo'lib o'tgan ekan. Xatto yosh qizlarning ko'z yoshlari xam to'kilishiga sabab bo'lgan joy emish. Ichki ishlar xodimi "Zokir Nabiyev" ishni yopar ekan marxum Muxtor Mannonvich ko'rsatmasi oxirida xulosa qilib aytgan gapini o'qib o'yga toldi. "Muxtor Mannonvich ko'rsatmasidan" "Hudoning o'zi kechirsin-ku lekin o'sha tungi oq vaz 21 avtomobili aslida oq ajalning o'zginasi edi. Undagi qora sharpalar esa azozil jinlari ekan"