​“Otam uylanaman deyapti...”

Erkaklar yolg`izlikka chiday olishmaydi. Ham jismonan, ham ma`nan ularga hamdard, hamjihat jufti halol doim kerak. Yoshi 60 dan oshgan, ayoli vafot etgan erkaklar juda qiyin ahvolda qoladilar: yolg`iz yashashni eplolmaydilar, uylanaman desalar farzandlar qo`ymaydi. O`zi shundoq ham statistikaga ko`ra erkaklar ayollarga nisbatan qisqa umr ko`radilar. Keksayganda yolg`izlik esa ularning umrini yanada qisqartiradi. Quyida endi qarilik gashtini suraman deganda yolg`izlik otlig` yov bilan yuzma-yuz qolgan otalar dardini, otasining yonida doim onasini ko`rib o`rganib qolgan va endi onasi o`rnida boshqa ayolni tasavvur ham qila olmayotgan farzandlar hasratini muhokama qilamiz.

«Onamning hurmati to`rt oylik ekan...»

— To`rt oy avval onam olamdan o`tdi. 67 yashar otam yolg`iz qoldi. Butunlay yolg`iz emas, albatta. Ikki qiz turmushga chiqib ketgan bo`lsak-da, ukamiz va kelinimiz otam bilan turishadi. Onam rahmatlik uzoq yillar kasal yotdi. Astmasi bor edi, oxirgi paytda xastalik yoniga oyoq-qo`llardagi shishlar, yurak bilan muammolar ham qo`shilgandi. Otam doim onamning ahvolidan xavotirda yurar, unga hamisha mehribonlik ko`rsatardi. Ammo onamning o`limidan atigi 4 oy o`tishi bilan otam yolg`izlikdan shikoyat qilib, uylanishga sha`ma qilayapti. Men bundan juda siqilyapman, axir qirq yil birga umr kechirgan ayoliga hurmat shumi?

Malohat

Albatta, onasini endigina yo`qotgan qizlarning kechinmalarini tushunish mumkin. Ular hali qayg`udalar, onalarini yo`qotganlariga ko`nikib ulgurmaganlar. Ammo siz otangizning ham farzandisiz, shunday emasmi? Qizlar otalarining ahvoliga o`z kulbalaridan turib baho berishayapti. 40 yil yonida jufti bilan yashagan insonning, ayniqsa, erkak kishining birdaniga yolg`iz qolishi qiyinligini tushunmayaptilar. Erkak kishiga doim parvarish, ruhiy madad kerak, ular ayollar kabi stresslarga, o`zgarishlarga va yolg`izlikka chidamli emaslar. Qahramonimizning otasi rafiqasi uchun qo`ldan kelgan hamma ishni qilibdi. Kasal xotinni tashlab, boshqaga uylanib olmabdi. Oradan endigina to`rt oy o`tgani sizni vahimaga solmasin. Onangizning uzoq vaqt bemor yotganini hisobga olsak, bu erkak anchadan beri yolg`iz. Faqat mehr bergan, o`zi uchun mehrni esa deyarli olmagan. Qolaversa, ayolining ertami-kechmi yorug` dunyoni tark etib ketishi haqidagi fikrga ko`nikkan. Ya`ni bu to`satdan qabul qilingan qaror emas. Otangiz onangizning o`limidan etarlicha qayg`uga tushmagan deb o`ylayotgan bo`lsangiz, xato qilasiz. Keksayganda ayolini yo`qotgan erkak farzandini yo`qotgan erkakdan kam kuymas ekan. Siz farzandlar aza tugagach o`zingiz bilan bo`lib ketgansiz. Otangiz esa yolg`iz qoladi shu qayg`u bilan yuzma-yuz. U ana shu qayg`udan qutulish yo`lini izlayapti. Hayot juda qisqa. U yana nima kutishi kerak? Otangizni ham biron dard yiqitib, yotib qolishini istamasangiz, uning istagiga quloq soling. Betob bo`lib qolsa, o`zingiz oilangizni, bolalaringizni tashlab kelib tepasida o`tira olasizmi? O`tirganingiz bilan jufti haloli qiladigan ishlarni qila olasizmi? Bekorga tanmahram deyilmaydi. Keksayganda inson tanmahramga yoshligidan ham ko`proq ehtiyojmand bo`ladi. Agar otangiz sha`ma qilayotgan ekan, o`zingiz shu mavzuni ochib, roziliklarini olib, uylantirib qo`yinglar.

Tani boshqa dard bilmas

— Ayolim olamdan o`tganida 60 yoshda edim. Yaxshi ayol edi, yosh ketdi. Ikki yilcha yolg`iz yashadim. Bolalarimdan birontasi uylantirish haqida og`iz ochmadi. O`zim ham gap ochishni ep bilmadim. Ammo borgan sari yolg`iz yashash qiyinlashib borardi. Kelinlar istasa, tushlikka ovqat pishiradi, istamasa, yo`q: och qolaveraman. Ichki kiyimlarimni ularga yuvib ber deyolmayman. Bular ham mayli, birov bilan hasratlashging, dildan suhbatlashging keladi, qani o`sha odam? Uzoq yillar zavodda ishlaganman, bir kuni mehnat faxriylarini zavod rahbariyati chaqirib mehmon qildi. O`sha erda eskidan tanish bir rus ayolni uchratdim: avval kassir bo`lib ishlardi. Beva ekan. Suhbatimiz ancha qizidi. Keyin nafaqani olgani borganimda pochtada yana uni ko`rib qoldim. Uyimga mehmonga chaqirdim. O`g`illarim, ayniqsa kattasi bundan juda norozi bo`ldi. Bilaman, ularga men emas, hovli-joy kerak. Yoqmasa, bu uyga kelmaydi u ayol dedim. O`zim unikiga boradigan bo`ldim. Ayol yolg`iz yashar, bolalari chet eldaga ketgan ekan. Nikoh o`qitdik va birga yashay boshladik. Tinchgina yashab yurgandim, tunov kuni qizlarim men yo`g`imda kelib ayolimni haqoratlab, dilini xira qilib ketishibdi. Axir ularga og`irligimni tushirmayapman, hammalarini uylik-joylik qildim. Uyni ham ularga tashlab chiqib keldim. Endi qariganimda ozgina rohatda yashashga haqqim yo`qmi?

Abdukarim ota

Albatta, haqqingiz bor. Bizda farzandlarni noto`g`ri tarbiyalashadimi, bilmayman. Ota-ona faqat farzandi uchun yashashi, faqat uning farog`atini o`ylashi, o`zini doim qurbon qilishi kerak deb o`ylashadi. Bu o`rinda farzandlar na otalarining salomatligini va baxtini, na o`zlarining oxiratlarini o`ylashayapti. Ular uchun uy-joy va atrofdagilarning gap-so`zi muhim. Axir ota bolalariga hech og`irligini tushirmabdi, hatto ularni hech kim tanimaydigan joyda halol yashayotgan ekan, nega qarshilik qilish kerak. Umuman, bu qarshilikdan maqsad nima, u biron narsani o`zgartirishi mumkinmi? “Ota, qiynalib qolmadingizmi, bir tanmahram kerakmasmi?” deb so`rash har bir farzanddan, ayniqsa o`g`illardan joiz edi, chunki ular erkak sifatida otasini tushunishi kerak edi. Shu ishni qilmabdilar. Xudo o`zi yo`l ko`rsatib, otaxon baxtini topibdi, endi u odamga ortiqcha muammo tug`dirmay, farzandlar o`z hayotlarini yashasalar bo`lardi. O`zlari ham kun kelib qariydilar, otalaridek yolg`iz qolmasliklariga kafolat qani? Qizlar esa otasining issiq-sovug`idan xabar olib, unga baxt berayotgan ayolni behurmat qilmay, aksincha, e`zozlashlari kerak emasmidi? Kerak edi. Agar xudbinlik qilmaganlarida, shu ishga qo`l urmasdilar. Uyat! Otaxon farzandlarining bu qilmishini ko`ngillariga olmasinlar, hayotda topgan baxtlaridan lazzatlanib yashasinlar. Bolalari yo bir kun xatolarini tushunib uzr so`raydilar, yo... Har holda, qaytar dunyo deb qo`yibdilar buni.

«Qaynotamning zug`miga dosh berish mushkul...»

— Qaynonamning yillari o`tsa, qaynotamga uylanish haqida og`iz ochamiz deb turgandik, o`zlari bir ayolni olib kelib nikohlab oldilar. Farzandlar angraygancha qolaverishdi. Mayli, otam rozi bo`lsalar bo`ldi, deyishdi. Lekin otamiz rozi bo`lmadilar. O`zlari topgan ayol olti oydayoq fe`llariga chiday olmay ketib qoldi. Shundan keyin o`zimiz bir bevani topib uylantirib qo`ydik. U ham bir yil turmay ketdi. Ochig`i, otamiz anchayin injiq va jahldor odam, vaqti kelsa qattiq so`kib, hatto qo`l ko`tarishlari ham mumkin. Rahmatlik qaynonam jannati ayol edi, 39 yil shu odamga chidab yashagan. Mana endi boshqa ayollar chidamayapti. Nima qilishga hayronmiz. Uyda kunda to`palon: ayol topib uylab qo`ylaring deydi. Ayollar esa tegmayapti.

Nafisa

Otangizni to`g`ri tushunib, uylanishlariga qarshilik qilmaganingiz yaxshi, albatta. Lekin ba`zi odamlar hayotda birovga mehr berib o`rganmagan bo`lishadi. Faqat olishlari kerak. Ularga doim zug`um ko`rsatib, so`zlarini o`tkazib turadigan bir odam zarur. Yaratganning inoyati bilan u kishiga qaynonangizdek sabrli ayol uchragan. Odatda, bunday sabrli ayollar, afsuski, qisqa umr ko`radilar. Endi turmushning mushtini emay, hayotning erkatoyi bo`lib yashab kelgan qaynotangiz shuncha yillar unga bardosh berib yashab kelgan rafmiqasining o`rnini bosadigan ayolni qidirayapti. Katta ehtimol bilan bunday ayolni topa olmaydi. Chunki qaynonangiz yosh, egiluvchan paytlari u kishiga tekkan, farzandlar baxti uchun jabr-sitamlariga ko`nib yashagan. Endi yoshi katta, o`z odatlariga ega boshqa bir ayolning qaynotangizga chidashi qiyin. Bunday chidamli ayollarning yo erlari hayot, o`zlari o`lib ketishgan, yo bo`lmasa ersizlikka ham chidab yashayverishadi, ular boshqa turmushga chiqmaydilar. Hamma muammo otangizning o`zida ekanini u kishiga tushuntirishga urinib ko`ring. Yosh bola emas, tushunadi. O`zini, jahlini jilovlamasa, birovga mehr berishni o`rganmasa, bir umr yolg`iz va alamzada ahvolda yashab o`tishini anglamaguncha siz farzandlardan sabr talab qilinadi.

Shahnoza To`raxo`jaeva
Manba: Darakchi.uz