Hayotiy hikoya: "NIMA EDINGIZ, USTOZ?"
- Категории: Hikoyalar
- Название: Hayotiy hikoya: "NIMA EDINGIZ, USTOZ?"
- Дата релиза: 28-09-17, 08:44
Hayotiy hikoya: "NIMA EDINGIZ, USTOZ?"
Nufuzli universitet. U erda o`zini ko`rsatish uchun turli tadbirlarda ishtirok etish yaxshi natija berishi aniq. Yana kimsan — shoir degan nomingni eshitganlarning hurmati boshqacha-da. Ustozlar ham izzatni o`xshatishadi. Ammo negadir bu izzatning ildizi sessiyaga borib qurib qolaveradi. Rostiyam shu-da, to`rtta qofiyali she`ring uchun kim senga sessiyada a`lo baho qo`yar ekan?
Mayli, she`rni chetga suraylik, ammo guruh sardorimanku, hech yo`q-sa, shuning izzati bordir? Afsus, boshqalarni bilmadimu men hech sardorligim ortidan sessiyada ro`shnolik ko`rmayapman-da. E, ha balki o`zim uddaburonlik qilolmayotgandirman. Axir iqtisod fani domlamning “Beshga besh”, degan jumlasining mag`zini chaqolmay, qovun tushurganim kabi boshqa fan domlalarining ham ilmoqli gaplarini tushunmay qolayotgandirman.
Ha, bunisiga ham mayli. Ammo dekanatning e`tibori boshqacha, mana, yana hurmat bilan chaqirib ketishdi darsdan. Hozirgina sessiyada foydasi tegmayotgan shoirligimning dovrug`i rektoratgacha borgan ekanku, men bo`lsam, bechora she`rlarimni bepisand qilibman.
Mana obro`! Demak, xatning davomini o`qiymiz: “Vatan” nomli she`ri universitetlar o`rtasida o`tkaziladigan bayram tadbiri uchun musiqaga tushiriladi. Ushbu tadbirga, xususan she`rning qo`shiq bo`lishidagi tahrir jarayoniga muallifning o`zi ko`maklashishi so`raladi”. Oh-ho, etarlicha obro`-ku!
Bu tadbirga tayyorgarlik jarayoniga yolg`iz borib bo`lmaydi. Biror yaqin o`rtog`imni olib boraman, axir meni she`rimni musiqaga solishayotganini o`zim ovoza qilib yurishim noqulay-ku! Muhimi, ming azob bilan tog`amni homiylikka ko`ndirib, nashriyotning hisob-raqamiga pul tashlatganim, o`sha pulni “Tushmagan”, deya meni chuv tushirishga uringan biram chiroyli mug`ombir ayol — nashriyot rahbariga ellikta she`rimni kitob qilishga topshirib, o`chakishganim uchunmi yoki “mendan ketguncha...” qilibmi, atigi yigirmatagina she`rimni xuddi bir-biridan nusxa olingandek xira qilib bosganidagi ahvolim ko`z oldimga keldi-yu, bir xo`rsinib, katta ishni qoyillatgan odamdek, ko`ksimni ko`tarib qo`ydim.
Ertasi kuni sira og`zida gap turmaydigan o`rtog`im bilan cho`ntagimda go`yo umrboqiy satrlar bitilgan noyob bitiklarni olib yurgandek gerdayib, bittagina kitobchamni olib, tadbir tayyorgarligi bo`layotgan universitet maydonchasiga bordim. Eh-he, bir-biridan chiroyli qizlar raqs tayyorgarligini ko`ryapti shekilli. Musiqa ham yomonmas, hamma jo`rlikda “Tuprog`im o`zing”, deyishi yoqdi. Axir bu mening she`rim so`zlari-da!
Hammasi yaxshi-yu, lekin shu raqqosalarni raqsdan xabari yo`qligi ko`rinishdan balqib turgan erkak kishi tayyorlantirayotgani ajablanarli. Ayniqsa qo`lida segaritani chuqur tortib, “Bu-hu”, deb yo`talishidan menku kulgimni bosdim, ammo o`rtog`imning bunga jur`ati etmasligini bilmagan ekanman. Nimasi kulgili, dersiz?
Yo`talish oldi chekilgan segaretaning tutuni butun boshli katta qorinni silkitib, ko`tarib tushirishini ko`rish kulgili bo`larkan. “Bu-hu”, mana yana yo`talib qo`ydi qorinboy raqs ustasi.
— Kelinglar, yigitlar kimsizlar? — bizga e`tibori tushib, dag`al ovozda so`radi raqqos aka.
— Bizni chaqirtirishgan ekan, she`rimni qo`shiq qilibsizlar, — dedim olijanoblarga xos qarash bilan.
— E, ha aytdim, bu qaerda ko`rganman bu yigitni deb. Axir kitobchang, borku menda, rasmingni ko`rganman, — dedi muhtaram raqqos aka!
“Kitobcha”, dedimi bepisand qilib? Kerak bo`lsa, shu kitobchadagi she`rimning kuyiga yigirmata qiz-o`g`ilni o`ynatib turibdi-yu, tag`in bepisand qilishini qarang!
— Sen meni ustoz deb bil, mana shu she`ringni men tanladim tadbir uchun, — dedi tomdan tarasha tushgandek raqqos aka! — “Bu-hu” — yana yo`talib.
O`lay agar kulib yuboraman hozir, qornini xuddi atayin ko`tarib-tushirayotganga o`xshaydi. E, ha bu odamning yuzi kimni eslatadi desam, Otelloning o`zi-ku!
— Qisqasi buni yuvishimiz kerak, — endi o`zi tashladi tomdan tarashani Otello aka!
— Nimani yuvishimiz kerak? — dedim tushunmay. Shu “yuvish”, degan so`zni talabaga aytish shartmi ayni paytda? Oshqozonni kiri qolmagan o`zi.
— Kitobchangni-da, — dedi Otello aka salobatli qarashlar bilan.
Xuddi “kerakmas”, desam, “Ro`molchang qani”, deya bo`g`ib qo`yadigandek tuyuldi Otello aka. O`qishdan tushlik qilmay kelaverdik, xayoliy og`ishlar shundan bo`lsa kerak.
— Kitobim chiqqaniga ikki yil bo`ldi, — deya oldim go`yo ko`p gapirsam oshqozonim og`zimdan chiqib ketadigandek bo`lib.
— Bilasanmi, ikkita she`r tanlovga qo`yilgan edi. Biri seniki, ikkinchisi ulug` shoir Siroj Narzullaniki. Men esa sening she`ringni tanlagandim. Siroj Narzulla “Kelib-kelib shu mishqining she`rini tanlaysizlarmi”, deb xafa bo`lib qoldi. Shuning uchun sen meni ustoz, deyaver. Roziligim bilan o`sasan hali, — dedi Otello aka!
— Ha, balki, — deya oldim xuddi oshqozonim gapirgandek.
Etasiga biror joyda kitobni “yuvish”ga kelishdik. “Yuvish” bo`lsa, “yuvish”-da, shunday inson taklif qilsa, rad etish yarashmas.
— Yaxshi joy tanlabmanmi, uyimning yonginasida, xarajat qilib uzoqlarga borish shartmi, dedim-da, — bu Otello akaning uyini topish uchun o`rtog`im bilan yaxshigina yo`lkira xarajat qilib kelganimizda aytilgan birinchi gap edi. Bizni uyimiz ham universitetga yaqin bo`lgani uchun talabalik chiptasini olmasdik.
— Ha, yaxshi joy, — deb qo`ydi o`rtog`im.
— “Bu-hu”, — bu odamning ko`tarib yurgani qorin emas, o`pka bo`lsa kerak. Yo`talishini qarang!
— Kelgunlaringizcha ovqat buyurtirdim. To`rttadan shashlik, bittadan somsa va ketidan bir kelo tovuq go`shti, — og`iz ko`pirtirib aytdi Otello aka.
Talabaga bu shohona taomlar jannatning bir kuni bilan tengdek ekan.
— Tur sen borib bir shisha aroq olib kel, — menga buyurdi ustoz Otello.
“Xo`p”, deb bardan so`rasam, aroq uchun avvaldan to`lov bo`larkan, ustozga bir qarab qo`ydimu, oxirida hisob-kitobni qilganida aytaman, deb olaverdim.
— Kitobchangni olib keldingmi, qani ber, — deya qo`liga ruchka olib kitobimga uzundan-uzoq tilak bita boshladi ustoz.
Keyin kitobimni buklab, aroqni piyolaga u orqali quya boshladi.
— Mana buni “yuvish”, deydi bildingmi uka? — dedi ustoz.
“Lekin kitobni rasvo qildi-da, o`zi kam nusxada chiqargandim”, dedi ichimdagi ovoz.
Sekin-sekin ilmoqli gaplarni tushunib borayotganimdan xursandman o`zimcha. Janobi Otello aka rosa ko`p rejissyorlik ishlarida qatnashganini aytib charchamasdi. Qoyil qolganimiz, orada ikki shisha aroqni o`zi ichib, bir quti segaritani tugatdi.
— “Bu-hu”, — gap boshlash oldi. — Endi turamiz yaxshi o`tirdik.
— Ha rahmat ustoz sizga, izzat qilib mehmonga chaqirdingiz, — dedim shoirona takalluf bilan.
— Ha, sen o`sadigan yigitsan. Bor hisob qilib chiq, — deya cho`ntagini kavlay boshladi ustoz.
Buncha buyurtmalar va salobatli ko`rinish bejizga emas ekan-da. “Men ham puldor bo`lsam mana shunday saxiylik qilib yuraman. Anchadan beri bunday ovqatlar emasdik”, o`zimcha o`yladim ustozning cho`ntagidan qo`lini chiqarishini kutib.
— Bora qol, ketamiz endi, — dedi Otello aka cho`ntagidan gugurtni olib sigaretini yoqarkan.
— E, pul-chi, — dedim.
— Kitobni yuvdik, ustozingning roziligini olish uchun kelding-ku, puling yo`qmi, — dedi Otello aka.
— Menda pul kam, qaytishimizga etadi, xolos, — dedim elka qisib kulgisini tiya olmayotgan o`rtog`imga qarab.
— E bu nimasi? — ustoz sherdek na`ra tortdi stolga urib. O`sha lahzada u shishalarni bo`shatishga qodir sherdek tuyuldi, xolos.
— Cho`ntagingizdagilarni chiqaringlar, sharmanda qildinglar-ku, qolganini hal qilib chiqaman, — dedi ustoz otsiz egarda o`tirgan havaskorga o`xshab va qo`limizdan uchta somsaga etadigan pulni olarkan, jahl bilan tamaddixona rahbarini qidirib ketdi.
Otello aka rahbarning xonasiga kirib, nimalarni gapirdi bilmadigu, “bu-hu”, degan ovoz kuchaygan va tezlashgan edi. “Qo`limizdan nima ham kelardi”, deb kutib turganimizda, raqqos aka ust-boshini to`g`irlab, “Hal qildim”, deya mag`rur yurib kelardi. Men esa yana bir ilmoqli so`z — “yuvish”ning ma`nosini shu paytgacha tushunmaganimdan afsuslanib tursam, beixtiyor Otello akaning qop-qora yuziga oqimtir bo`lib botgan barmoq izlariga ko`zim tushdi.
Demak, ustoz biz bilan shashlik, tovuq go`shti, somsagina emas, tamaddixona rahbarining nasiya evaziga “iltifotli” shapalog`ini ham tatib ko`rgan ko`rinadi.
— “Bu-hu”, pasportimni olib qolishdi, ertaga pul olib kelishni unutmanglar... — deya oldi “ustoz”.
Abdulaziz RUSTAM o`g`li
Manba: Darakchi.uz
Mayli, she`rni chetga suraylik, ammo guruh sardorimanku, hech yo`q-sa, shuning izzati bordir? Afsus, boshqalarni bilmadimu men hech sardorligim ortidan sessiyada ro`shnolik ko`rmayapman-da. E, ha balki o`zim uddaburonlik qilolmayotgandirman. Axir iqtisod fani domlamning “Beshga besh”, degan jumlasining mag`zini chaqolmay, qovun tushurganim kabi boshqa fan domlalarining ham ilmoqli gaplarini tushunmay qolayotgandirman.
Ha, bunisiga ham mayli. Ammo dekanatning e`tibori boshqacha, mana, yana hurmat bilan chaqirib ketishdi darsdan. Hozirgina sessiyada foydasi tegmayotgan shoirligimning dovrug`i rektoratgacha borgan ekanku, men bo`lsam, bechora she`rlarimni bepisand qilibman.
Mana obro`! Demak, xatning davomini o`qiymiz: “Vatan” nomli she`ri universitetlar o`rtasida o`tkaziladigan bayram tadbiri uchun musiqaga tushiriladi. Ushbu tadbirga, xususan she`rning qo`shiq bo`lishidagi tahrir jarayoniga muallifning o`zi ko`maklashishi so`raladi”. Oh-ho, etarlicha obro`-ku!
Bu tadbirga tayyorgarlik jarayoniga yolg`iz borib bo`lmaydi. Biror yaqin o`rtog`imni olib boraman, axir meni she`rimni musiqaga solishayotganini o`zim ovoza qilib yurishim noqulay-ku! Muhimi, ming azob bilan tog`amni homiylikka ko`ndirib, nashriyotning hisob-raqamiga pul tashlatganim, o`sha pulni “Tushmagan”, deya meni chuv tushirishga uringan biram chiroyli mug`ombir ayol — nashriyot rahbariga ellikta she`rimni kitob qilishga topshirib, o`chakishganim uchunmi yoki “mendan ketguncha...” qilibmi, atigi yigirmatagina she`rimni xuddi bir-biridan nusxa olingandek xira qilib bosganidagi ahvolim ko`z oldimga keldi-yu, bir xo`rsinib, katta ishni qoyillatgan odamdek, ko`ksimni ko`tarib qo`ydim.
Ertasi kuni sira og`zida gap turmaydigan o`rtog`im bilan cho`ntagimda go`yo umrboqiy satrlar bitilgan noyob bitiklarni olib yurgandek gerdayib, bittagina kitobchamni olib, tadbir tayyorgarligi bo`layotgan universitet maydonchasiga bordim. Eh-he, bir-biridan chiroyli qizlar raqs tayyorgarligini ko`ryapti shekilli. Musiqa ham yomonmas, hamma jo`rlikda “Tuprog`im o`zing”, deyishi yoqdi. Axir bu mening she`rim so`zlari-da!
Hammasi yaxshi-yu, lekin shu raqqosalarni raqsdan xabari yo`qligi ko`rinishdan balqib turgan erkak kishi tayyorlantirayotgani ajablanarli. Ayniqsa qo`lida segaritani chuqur tortib, “Bu-hu”, deb yo`talishidan menku kulgimni bosdim, ammo o`rtog`imning bunga jur`ati etmasligini bilmagan ekanman. Nimasi kulgili, dersiz?
Yo`talish oldi chekilgan segaretaning tutuni butun boshli katta qorinni silkitib, ko`tarib tushirishini ko`rish kulgili bo`larkan. “Bu-hu”, mana yana yo`talib qo`ydi qorinboy raqs ustasi.
— Kelinglar, yigitlar kimsizlar? — bizga e`tibori tushib, dag`al ovozda so`radi raqqos aka.
— Bizni chaqirtirishgan ekan, she`rimni qo`shiq qilibsizlar, — dedim olijanoblarga xos qarash bilan.
— E, ha aytdim, bu qaerda ko`rganman bu yigitni deb. Axir kitobchang, borku menda, rasmingni ko`rganman, — dedi muhtaram raqqos aka!
“Kitobcha”, dedimi bepisand qilib? Kerak bo`lsa, shu kitobchadagi she`rimning kuyiga yigirmata qiz-o`g`ilni o`ynatib turibdi-yu, tag`in bepisand qilishini qarang!
— Sen meni ustoz deb bil, mana shu she`ringni men tanladim tadbir uchun, — dedi tomdan tarasha tushgandek raqqos aka! — “Bu-hu” — yana yo`talib.
O`lay agar kulib yuboraman hozir, qornini xuddi atayin ko`tarib-tushirayotganga o`xshaydi. E, ha bu odamning yuzi kimni eslatadi desam, Otelloning o`zi-ku!
— Qisqasi buni yuvishimiz kerak, — endi o`zi tashladi tomdan tarashani Otello aka!
— Nimani yuvishimiz kerak? — dedim tushunmay. Shu “yuvish”, degan so`zni talabaga aytish shartmi ayni paytda? Oshqozonni kiri qolmagan o`zi.
— Kitobchangni-da, — dedi Otello aka salobatli qarashlar bilan.
Xuddi “kerakmas”, desam, “Ro`molchang qani”, deya bo`g`ib qo`yadigandek tuyuldi Otello aka. O`qishdan tushlik qilmay kelaverdik, xayoliy og`ishlar shundan bo`lsa kerak.
— Kitobim chiqqaniga ikki yil bo`ldi, — deya oldim go`yo ko`p gapirsam oshqozonim og`zimdan chiqib ketadigandek bo`lib.
— Bilasanmi, ikkita she`r tanlovga qo`yilgan edi. Biri seniki, ikkinchisi ulug` shoir Siroj Narzullaniki. Men esa sening she`ringni tanlagandim. Siroj Narzulla “Kelib-kelib shu mishqining she`rini tanlaysizlarmi”, deb xafa bo`lib qoldi. Shuning uchun sen meni ustoz, deyaver. Roziligim bilan o`sasan hali, — dedi Otello aka!
— Ha, balki, — deya oldim xuddi oshqozonim gapirgandek.
Etasiga biror joyda kitobni “yuvish”ga kelishdik. “Yuvish” bo`lsa, “yuvish”-da, shunday inson taklif qilsa, rad etish yarashmas.
— Yaxshi joy tanlabmanmi, uyimning yonginasida, xarajat qilib uzoqlarga borish shartmi, dedim-da, — bu Otello akaning uyini topish uchun o`rtog`im bilan yaxshigina yo`lkira xarajat qilib kelganimizda aytilgan birinchi gap edi. Bizni uyimiz ham universitetga yaqin bo`lgani uchun talabalik chiptasini olmasdik.
— Ha, yaxshi joy, — deb qo`ydi o`rtog`im.
— “Bu-hu”, — bu odamning ko`tarib yurgani qorin emas, o`pka bo`lsa kerak. Yo`talishini qarang!
— Kelgunlaringizcha ovqat buyurtirdim. To`rttadan shashlik, bittadan somsa va ketidan bir kelo tovuq go`shti, — og`iz ko`pirtirib aytdi Otello aka.
Talabaga bu shohona taomlar jannatning bir kuni bilan tengdek ekan.
— Tur sen borib bir shisha aroq olib kel, — menga buyurdi ustoz Otello.
“Xo`p”, deb bardan so`rasam, aroq uchun avvaldan to`lov bo`larkan, ustozga bir qarab qo`ydimu, oxirida hisob-kitobni qilganida aytaman, deb olaverdim.
— Kitobchangni olib keldingmi, qani ber, — deya qo`liga ruchka olib kitobimga uzundan-uzoq tilak bita boshladi ustoz.
Keyin kitobimni buklab, aroqni piyolaga u orqali quya boshladi.
— Mana buni “yuvish”, deydi bildingmi uka? — dedi ustoz.
“Lekin kitobni rasvo qildi-da, o`zi kam nusxada chiqargandim”, dedi ichimdagi ovoz.
Sekin-sekin ilmoqli gaplarni tushunib borayotganimdan xursandman o`zimcha. Janobi Otello aka rosa ko`p rejissyorlik ishlarida qatnashganini aytib charchamasdi. Qoyil qolganimiz, orada ikki shisha aroqni o`zi ichib, bir quti segaritani tugatdi.
— “Bu-hu”, — gap boshlash oldi. — Endi turamiz yaxshi o`tirdik.
— Ha rahmat ustoz sizga, izzat qilib mehmonga chaqirdingiz, — dedim shoirona takalluf bilan.
— Ha, sen o`sadigan yigitsan. Bor hisob qilib chiq, — deya cho`ntagini kavlay boshladi ustoz.
Buncha buyurtmalar va salobatli ko`rinish bejizga emas ekan-da. “Men ham puldor bo`lsam mana shunday saxiylik qilib yuraman. Anchadan beri bunday ovqatlar emasdik”, o`zimcha o`yladim ustozning cho`ntagidan qo`lini chiqarishini kutib.
— Bora qol, ketamiz endi, — dedi Otello aka cho`ntagidan gugurtni olib sigaretini yoqarkan.
— E, pul-chi, — dedim.
— Kitobni yuvdik, ustozingning roziligini olish uchun kelding-ku, puling yo`qmi, — dedi Otello aka.
— Menda pul kam, qaytishimizga etadi, xolos, — dedim elka qisib kulgisini tiya olmayotgan o`rtog`imga qarab.
— E bu nimasi? — ustoz sherdek na`ra tortdi stolga urib. O`sha lahzada u shishalarni bo`shatishga qodir sherdek tuyuldi, xolos.
— Cho`ntagingizdagilarni chiqaringlar, sharmanda qildinglar-ku, qolganini hal qilib chiqaman, — dedi ustoz otsiz egarda o`tirgan havaskorga o`xshab va qo`limizdan uchta somsaga etadigan pulni olarkan, jahl bilan tamaddixona rahbarini qidirib ketdi.
Otello aka rahbarning xonasiga kirib, nimalarni gapirdi bilmadigu, “bu-hu”, degan ovoz kuchaygan va tezlashgan edi. “Qo`limizdan nima ham kelardi”, deb kutib turganimizda, raqqos aka ust-boshini to`g`irlab, “Hal qildim”, deya mag`rur yurib kelardi. Men esa yana bir ilmoqli so`z — “yuvish”ning ma`nosini shu paytgacha tushunmaganimdan afsuslanib tursam, beixtiyor Otello akaning qop-qora yuziga oqimtir bo`lib botgan barmoq izlariga ko`zim tushdi.
Demak, ustoz biz bilan shashlik, tovuq go`shti, somsagina emas, tamaddixona rahbarining nasiya evaziga “iltifotli” shapalog`ini ham tatib ko`rgan ko`rinadi.
— “Bu-hu”, pasportimni olib qolishdi, ertaga pul olib kelishni unutmanglar... — deya oldi “ustoz”.
Abdulaziz RUSTAM o`g`li
Manba: Darakchi.uz
Смс Шерлар
